- Klimaatfinanciering moet ‘stukken hoger’
- Steun belandt bij rijke huishoudens
- Stappen terug met klimaatdoelen
Demonstranten voor de Amerikaanse bank JP Morgan in Glasgow tijdens de klimaattop in 2021.
De klimaattop in Glasgow, rond deze tijd vorig jaar, leverde een aantal afspraken en voornemens op. Onder andere over het sluiten van kolencentrales, klimaatfinanciering voor armere landen en het stoppen van overheidssteun voor fossiele brandstoffen. Is daar iets van terechtgekomen in de afgelopen 12 maanden? “Het ontbreekt niet aan geld, maar aan politieke wil.”
Aan de vooravond van de klimaattop in Egypte maken we de balans op met Laurie van der Burg, campagneleider publieke financiering bij milieuorganisatie Oil Change International.
Klimaatfinanciering moet ‘stukken hoger’
Momenteel is de verwachting dat het geld in 2023 wel beschikbaar is. Het probleem is alleen dat het een toezegging is die in 2009 al is gedaan, zegt Van der Burg. “De bijbehorende berekening is inmiddels achterhaald. Omdat de energietransitie steeds maar wordt uitgesteld, liggen de daadwerkelijke kosten voor deze landen stukken hoger. Nieuwe berekeningen laten zien dat het klimaatfonds tussen de 200 miljard en 4000 miljard dollar per jaar zou moeten zijn.”
Voor een zogenoemde ‘loss and damage’ faciliteit, financiering voor armere landen die nu al te maken hebben met de gevolgen van klimaatverandering, ligt nog helemaal niks op tafel, zegt Van der Burg. “Dat is er gewoon nog niet. Alleen Denemarken en Schotland hebben besloten hier apart geld voor opzij te leggen, Nederland nog niet. Terwijl de schade van de overstromingen in Pakistan meer dan 30 miljard dollar is. En dat is nog maar één klimaatramp.”
Wat gebeurt er wel? Nederland ondertekende vorig jaar in Glasgow een verklaring waarin verschillende landen en instellingen beloven uiterlijk eind 2022 een einde te maken aan overheidssteun voor fossiele brandstofprojecten in andere landen.
‘Teleurstellend’
Afgelopen week kwam Nederland eindelijk met een concreet plan voor de maatregel: per 1 januari worden nieuwe aanvragen voor exportkredietverzekeringen voor de fossiele energiesector niet meer gehonoreerd. Met zulke verzekeringen kan een exporterend bedrijf zich verzekeren tegen het risico dat een buitenlandse klant de rekening niet betaalt.
Milieuorganisaties reageren kritisch op deze invulling. Het beleid laat veel ruimte om te investeren in bestaande fossiele projecten en andere ondertekenaars hebben een dergelijke uitzondering vanwege de leveringszekerheid niet. ‘Teleurstellend’, noemen de organisaties dat in een gezamenlijke reactie. Ze roepen de Tweede Kamer en premier Rutte op om alsnog helemaal te stoppen met het ondersteunen van fossiele subsidies.
Rutte reist af naar Egypte en was er vorig jaar ook bij in Schotland. Toen zei hij het volgende:
In de slotverklaring van Glasgow is ook opgenomen dat alle landen toezeggen om het gebruik van steenkool en bepaalde subsidies voor fossiele brandstoffen geleidelijk te verminderen. Daar stond eerst ‘uitfaseren’, maar die bewoording werd onder druk van China en India op het laatste moment gewijzigd.
Steun belandt bij rijke huishoudens
Om maar met die laatste te beginnen: uit onderzoek van het kabinet blijkt dat Nederland jaarlijks 4,5 miljard euro steun aan de fossiele sector verleent. Volgens Milieudefensie is dat zelfs 8,3 miljard euro per jaar. “De voornaamste subsidie is dat er geen belasting wordt geheven over de vliegtuigbrandstof kerosine”, zegt Van der Burg.
Er zijn nog geen concrete, alomvattende plannen om deze subsidies omlaag te brengen, aldus Van der Burg. “Er wordt nog veel te weinig aan gedaan.”
Stappen terug met klimaatdoelen
Over de voorzichtige toezegging van landen om minder steenkool te verstoken, is Van der Burg iets minder pessimistisch. Uit de laatste vooruitzichten van het Internationaal Energieagentschap komt voor het eerst naar voren dat de vraag naar fossiele brandstoffen in de komende jaren gaat stabiliseren en, in het geval van steenkool, ook afnemen.
“Dat is een trend die wereldwijd te zien is en die wordt versneld door de oorlog in Oekraïne”, zegt Van der Burg. “Dat is een reden voor landen om hun afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. Tegelijk zijn landen als Duitsland op zoek naar nieuwe gasvelden. Dat is een risico, want investeren in nieuwe velden brengt wederom afhankelijkheid met zich mee, omdat het jaren duurt voordat je zo’n veld mag ontginnen.”
Het wordt dan ook een groot thema op de aankomende klimaattop, verwacht Van der Burg. “Gastland Egypte is wel voorstander van aardgas als transitiebrandstof. Als Europa naar Afrikaanse landen gaat kijken voor gaswinning, zou het uiteindelijk kunnen betekenen dat we een paar stappen terug doen met onze klimaatdoelen.”
Tot slot nog een initiatief van Nederland zelf op de klimaattop van 2021: vanaf 2040 moeten alle nieuwe vrachtwagens en bussen op schone energie rijden, elektriciteit bijvoorbeeld. Hoe ver zijn we eigenlijk zelf met die ambitie? Op dit moment zijn nog maar 0,2 procent van de Nederlandse trucks elektrisch.
Auke Hoekstra, onderzoeker elektrische mobiliteit bij de TU Eindhoven, zei onlangs tegen RTL Nieuws dat hij dit doel zeker wel realistisch vindt, als is er ook nog wel een aantal obstakels. ”Volgens mijn eigen berekeningen worden elektrische trucks vanaf 2025 in 80 procent van de gevallen goedkoper dan dieseltrucks. Dat zal een grote rol gaan spelen en een omslagpunt worden, verwacht ik.”
